Loading ...
Warsztaty entomologiczne „Świat owadów wokół Nas”
wrz
30
Warsztaty entomologiczne 2017 – relacja
Dla mnie było to najważniejsze wydarzenie edukacyjne tego roku! W dniach 5 – 11 września na Stacji Hydrobiologicznej Instytutu Biologii Doświadczalnej Nenckiego w Mikołajkach odbyły się warsztaty entomologiczne pt. „Świat owadów wokół Nas”. Dla stałych odwiedzających będzie to podróż w świat owadów (tym razem nie tylko mrówek!), a dla uczestników i organizatorów, którzy niedawno dołączyli do grona czytelników Myrmebloga możliwość przeżycia warsztatów jeszcze raz. Zatem zaczynamy! 😉
O warsztatach „Świat owadów wokół Nas”
W tym roku warsztaty entomologiczne zostały skierowane do studentów i doktorantów nauk przyrodniczych oraz wszystkich osób zainteresowanych entomologią, ochroną przyrody i naukami behawioralnymi. W trakcie pobytu na Mazurach mieliśmy okazję wziąć udział w wielu ciekawych i inspirujących wykładach, zajęciach terenowych, laboratoryjnych, komputerowych i fotograficznych oraz wyjazdach poświęconych tematyce owadów i nie tylko, o czym przekonacie się w dalszej części mojej relacji. Na sam początek kilka zdjęć Stacji, na której co roku odbywają się opisywane na łamach Myrmebloga warsztaty.
Stacja Hydrobiologiczna Instytutu Biologii Doświadczalnej Nenckiego w Mikołajkach (Mazury)
Więcej zdjęć Stacji i organizowanych tam wydarzeń znajdziecie na Facebooku: https://www.facebook.com/stacjamikolajki/.
Prelegenci warsztatów entomologicznych „Świat owadów wokół Nas”
Warsztaty zostały poprowadzone przez prawdziwie entomologiczną mieszankę wybitnych naukowców, fotografów, popularyzatorów nauki oraz działaczy organizacji prośrodowiskowych z całej Polski. Wszystkich prowadzących możecie zobaczyć na poniższym, moim zdaniem jednym z najbardziej oryginalnych jakie do tej pory widziałem plakacie, którego symbole przedstawiają w jakiej dziedzinie specjalizują się dani prelegenci:
Dzięki tak dużej liczbie prowadzących każdy dzień spędzony na Stacji był możliwością zdobycia naprawdę różnorodnej wiedzy z zakresu entomologii. Organizatorzy przygotowali dla Nas szereg zajęć, które w dalszej części relacji postaram się opisać w kolejności chronologicznej.
„Sto lat Instytutu Nenckiego: odkrywanie tajników świata owadów”- wykład inauguracyjny prof. Ewy J. Godzińskiej
Źródło: https://www.facebook.com/stacjamikolajki/
Tegoroczne warsztaty entomologiczne wpisały się w obchody 100-lecia Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN. Z tej okazji w ramach otwartego dla wszystkich „Wieczoru z owadami” mogliśmy wysłuchać inauguracyjnego wykładu prof. Ewy J. Godzińskiej (kierownika Pracowni Etologii w Zakładzie Neurofizjologii Instytutu Nenckiego, jednego z członków-założycieli Polskiego Towarzystwa Etologicznego oraz opiekuna naukowego warsztatów) pt. „Sto lat Instytutu Nenckiego: odkrywanie tajników świata owadów”.
„Owady wśród nas” – wykład dr Tomasza Włodarczyka
Kolejnym punktem „Wieczoru z owadami” był wykład dr Tomasza Włodarczyka, prowadzącego zajęcia dydaktyczne m. in. z zakresu zoologii bezkręgowców, a także zajmującego się badaniem życia społecznego mrówek. W ramach wykładu wprowadzającego w świat entomologii mogliśmy przyjrzeć się poszczególnym rzędom owadów.
„W moim obiektywie” oraz „Mikrokosmos mrówek 3” – wystawy fotograficzne Zbigniewa Salwina i Macieja Nielubowicza
Źródło: https://www.facebook.com/stacjamikolajki/
W ramach „Wieczoru z owadami” dla wszystkich chętnych była także możliwość obejrzenia dwóch wystaw fotograficznych: „W moim obiektywie” Zbigniewa Salwina poświęconej zdjęciom owadów i pajęczaków oraz „Mikrokosmos mrówek 3” Macieja Nielubowicza.
„Metody zbioru i obserwacji owadów w terenie”- wykład Beaty Symonowicz i Anety Kulis
Źródło: https://www.facebook.com/stacjamikolajki/
„Biologia i taksonomia mrówek – myrmekofauna Polski”- wykład Pawła Mazurkiewicza
Kolejnym punktem programu był wykład Pawła Mazurkiewicza – doktoranta Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-
„Myrmekofauna Stacji” – warsztaty terenowe Stefana Hornostaja
Po wykładach wprowadzających przyszedł czas na wykorzystanie wiedzy w praktyce! Wybraliśmy się w teren, aby poznać gatunki mrówek występujących na Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach. Uczestnicy poznali kilka gatunków mrówek takich jak: hurtnica czarna (Lasius niger), podziemnica zwyczajna (Lasius flavus), kartonówka zwyczajna (Lasius fuliginosus), pierwomrówka łagodna (Formica fusca), wścieklica zwyczajna (Myrmica rubra) oraz mrówka ćmawa (Formica polyctena).
Mrówki na Stacji Hydrobiologicznej
Poniżej na zdjęciach możecie zaobserwować kopiec mrówki ćmawej (Formica polyctena), pojedyncze robotnice oraz moment brutalnego rozczłonkowywania pierwomrówki łagodnej (Formica fusca) przez mrówki ćmawe (Formica polyctena).
„Połów i obserwacja owadów” – warsztaty terenowe Beaty Symonowicz i Anety Kulis
Czerpaki, pułapki Barbera, ekshaustory, siatki i sita entomologiczne w dłonie! Ruszyliśmy na połów owadów. W grupie byłem wraz z Arkiem, który okazał się przeszło dwuletnim czytelnikiem Myrmebloga! To było bardzo mile zaskoczenie. Pozdrawiam! 🙂
„Kolekcjonowanie i preparowanie owadów” – warsztaty laboratoryjne Beaty Symonowicz i Anety Kulis
Po połowie owadów w terenie udaliśmy się na praktyczne zajęcia laboratoryjne z zakresu oznaczania i preparowania zebranych okazów. Tym razem w ruch ruszyły pęsety, kartoniki i szpilki entomologiczne. Na ostatnim zdjęciu efekty mojej pracy.
„Rozpoznawanie pospolitych taksonów owadów” – warsztaty dr Tomasza Włodarczyka
To nie był jeszcze koniec! Przyszedł czas na poznanie bliżej muchówek m. in. na preparowanie i poznawanie różnic w użyłkowaniu skrzydeł poszczególnych gatunków.
„Wpływ gospodarki rolnej na bioróżnorodność ekosystemów leśnych na przykładzie mrówek leśnych z grupy Formica rufa” – wykład dr Julity Korczyńskiej
Pod koniec dnia nadszedł czas na wieczór z mrówkami leśnymi, a dokładniej mówiąc z mrówkami rudnicami (Formica rufa). Etolog i myrmekolog dr Julita Korczyńska z Pracowni Etologii Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN opowiedziała o swoich badaniach stanowisk mrówek leśnych i o diametralnych zmianach jakie zaszły na przestrzeni lat. Niestety zmian negatywnych i drastycznego spadku liczby stanowisk Formica rufa. Nie zabrakło także wzmianki o nowym rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej mrówek w Polsce.
Stacja Badawcza IP PAN w Kosewie Górnym
Kolejny dzień odbył się poza Stacją Hydrobiologiczną w Mikołajkach. Wizytę w Stacji Badawczej Instytutu Parazytologii PAN rozpoczęliśmy od muzeum, gdzie przy wsparciu szeregu eksponatów wysłuchaliśmy opowieści o fenomenie poroża (rozwoju, typach i anomaliach) oraz obejrzeliśmy bogatą kolekcję poroży przedstawicieli rodziny jeleniowatych. Potem część terenowa, czyli wizyta na fermie jeleniowatych.
Główną atrakcją była możliwość obserwacji zwierząt w warunkach naturalnych. Mieliśmy okazję spacerować wśród pasących się stad danieli i jeleni.
To co zobaczyłem było jednym z największych zaskoczeń podczas całego pobytu na Mazurach…
Żaneta (serdecznie pozdrawiam!) przywitała się z jednym z jeleni, który podszedł do nas i towarzyszył nam podczas dalszego spaceru po Stacji. Wiedziałem, że można hodować mrówki, ale hodować i oswoić jelenie! 😀
Niestety pogoda nie dopisała. Deszcz zmusił nas do przebrania się w kolorowe płaszcze. Na koniec pobytu w Stacji pamiątkowe zdjęcie z jeleniem. 😀
Restauracja „Gospoda pod Łabędziem”
Po wizycie w Stacji Badawczej Instytutu Parazytologii PAN w Kosewie Górnym pojechaliśmy na obiad do jednej z restauracji w Mikołajkach. Oto zdjęcie oczekujących na obiad moich znajomych z Wrocławia ze Studenckiego Koła Naukowego Pszczelarzy „Apis”. Pozdrawiam!
A to już wspólne zdjęcie większą grupą. 😉
Mazurski Park Krajobrazowy
Kolejnym punktem wycieczki był Mazurski Park Krajobrazowy (jeden z najstarszych i największych parków), a dokładniej widok na największe w Polsce Jezioro Śniardwy, znajdujące się we wschodniej jego części.
„Postępowanie z pszczołą olbrzymią Apis dorsata oraz jej zachowanie w Nepalu” – wykład prof. Jerzego Woyke
Źródło: https://www.facebook.com/stacjamikolajki/
Następny dzień warsztatów należał do apidologów, czyli ekspertów od pszczół! Mieliśmy okazję gościć wybitnego profesora, jedną z najbardziej rozpoznawanych postaci pszczelarskiego środowiska naukowego, specjalizującego się w zagadnieniach z zakresu hodowli i genetyki pszczół prof. Jerzego Woyke, który opowiedział nam o swoich badaniach nad pszczołą olbrzymią (Apis dorsata).
Profesor podczas pobytu w Mikołajkach obchodził swoje 92 urodziny! Powyższe zdjęcie wykonane przez dr Julitę Korczyńską zdobyło także I miejsce w konkursie fotograficznym w kategorii: wydarzenie. Gratulacje!
„Główne czynniki zagrażające pszczole miodnej w środowisku” – wykład i warsztaty terenowe Pawła Migdała
Doktorant na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu, współopiekun Studenckiego Koła Naukowego Pszczelarzy „Apis” Paweł Migdał przybliżył nam czynniki wpływające na spadek liczebności pszczoły miodnej (Apis mellifera).
Źródło: https://www.facebook.com/stacjamikolajki/
Podczas pobytu na warsztatach entomologicznych mój stosunek do pszczół jak i innych pszczołowatych, czy osowatych zmienił się diametralnie. Co prawda zarówno mrówki jak i pszczoły należą do owadów społecznych jednak nigdy nie miałem okazji bliżej poznać biologii tych drugich. Na pewno pokonałem strach przed latającymi pszczołami, osami, trzmielami, a nawet miałem okazję dotknąć trzmiela i zobaczyć jego zachowanie obronne (zupełnie niegroźne!). W ramach przypomnienia z wykładów i warsztatów Pawła pamiętajcie: trzmiel to też pszczoła!
„Świat ważek” – wykład Adama Tarkowskiego
Adam Tarkowski – główny organizator warsztatów, doktorant w Zakładzie Zoologii na Wydziale Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i przewodniczący sekcji entomologicznej Studenckiego Koła Naukowego Biologów UMCS przybliżył nam świat ważek. Poznaliśmy ich zachowania, a także wiele gatunków, w tym te występujące na Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach.
„Struktura czy proces? Niesamowita biologia owadów społecznych” – wykład prof. Ewy J. Godzińskiej
Kolejny wykład prof. Godzińskiej w ramach warsztatów entomologicznych przybliżył nam tym razem najbardziej intrygujące zjawiska występujące w świecie mrówek i innych owadów społecznych m. in. superkolonie, rewersje behawioralne, poliginiczność, czy strategie wojenne.
„Niesamowity świat mrówek” – wykład Pawła Mazurkiewicza
Uczestnicy mieli okazję poznać najbardziej interesujące gatunki mrówek i ich nieprawdopodobne zdolności m. in. skaczące mrówki, mrówki szybowce, czy posiadające niebywałe żuwaczki – pułapki (o kącie rozwarcia od 180 do nawet 270 stopni), najbardziej bolesne, niebezpieczne czy największe i najmniejsze mrówki świata.
„Wybrane techniki badawcze stosowane w badaniach etologicznych: testy behawioralne i obsługa programu The Observer” – warsztaty komputerowe Pawła Mazurkiewicza i Alberta Willemsen’a
„The Observer” to programów do analizy danych behawioralnych filmów, o którym wspominałem we wpisie: Praktyki w Instytucie Nenckiego. W ramach warsztatów entomologicznych Paweł Mazurkiewicz oraz poprzez wideokonferencję Albert Willemsen z Noldus Information Technology przybliżyli uczestnikom sposób użycia programu „The Observer” w badaniach zachowań zwierząt.
„Owady na ruchomych klatkach: aktorzy i naturszczycy”- dr hab. Marek Kozłowski
Profesor w Katedrze Entomologii Stosowanej SGGW w Warszawie, autor wielu programów i seriali telewizyjnych dla telewizji publicznych i komercyjnych, w tym we współpracy z Davidem Attenborough z BBC dr hab. Marek Kozłowski zaprezentował nam filmy z owadami w roli głównej. Zdradził jak naprawdę wygląda praca na planie podczas powstawania tego typu dzieł.
„Dostrzec niedostrzegalne” – warsztaty fotograficzne Macieja Nielubowicza
Następne warsztaty poprowadził Maciej Nielubowicz – laureat wielu konkursów fotograficznych, którego prace były wykorzystywane w książkach, publikacjach naukowych czy prasowych (m. in. w kalendarzu Mrówka na każdy dzień). Maciej omówił sprzęt wykorzystywany w makrofotografii oraz przedstawił zalety i wady poszczególnych rozwiązań. Pokazał także sztuczki wykorzystywane w makrofotografii owadów. Dzięki zajęciom mogłem podszkolić swój warsztat, a przede wszystkim zdobyć fachową wiedzę z zakresu makrofotografii. Tak naprawdę nigdy wcześniej nie zwracałem uwagi na parametry mojego aparatu. Po prostu robiłem zdjęcia intuicyjnie. Liczyłem na to, że po warsztatach entomologicznych to się zmieni i nie zawiodłem się. W dalszej części relacji znajdziecie moje zdjęcia makro, wykonane zwykłym aparatem kompaktowym! 😀
Warsztaty terenowe: fotograficzno-filmowe prowadzone przez dr hab. Marka Kozłowskiego i Macieja Nielubowicza
Po zdobyciu wiedzy teoretycznej z zakresu fotografii, przeszliśmy do praktyki. Poniżej znajdziecie zdjęcia uczestników, podczas wykonywania zdjęć do konkursu fotograficznego, a także moje zdjęcia owadów.
„Moje makro” – Zbigniew Salwin
W ramach wykładu „Moje makro” Zbigniew Salwin (przyrodnik, członek Związku Polskich Fotografów Przyrody Okręg Warmińsko-Mazurski, Polskiego Towarzystwa Entomologicznego oddział Olsztyn oraz Polskiego Towarzystwa Etologicznego) przedstawił nam swoje filmy, które również możecie obejrzeć na stronie YouTube. Powyżej przykładowy filmik z rudymi mrówkami leśnymi na polowaniu! 😉
„Owady nocą” – warsztaty terenowe Agnieszki Błasiak
Zajęcia „Owady nocą” z Agnieszką Błasiak, doktorantką w Katedrze Łowiectwa i Ochrony Lasu na Wydziale Leśnym Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu należały do tych kreatywnych… 😀
Dostaliśmy zadanie. Z niewielkim sprzętem, bez instrukcji i z pomocą własnej wyobraźni mieliśmy zaprojektować własną pułapkę świetlną na owady nocne. Oto wyniki naszej pracy:
Dzięki pułapce mogliśmy dostrzec najciekawsze gatunki owadów, które ciężko spotkać w ciągu dnia, a ich aktywność wzrasta dopiero po zmierzchu. Oto przykładowe zdjęcie ćmy wykonane przez Natalię:
„Warsztaty taneczno – ruchowe” – zajęcia Beaty Symonowicz
Autor: Maciej Nielubowicz
Beaty Symonowicz – instruktor i choreograf tańca organizowała również dla chętnych codzienne zajęcia taneczne z salsy. W sam raz na rozbudzenie organizmu z rana!
„Różnorodność gatunkowa motyli dziennych występujących w Polsce” – wykład Magdaleny Markiewicz
Entomolog hobbysta, zajmująca się hodowlą motyli rodzimych i egzotycznych, Prezes Fundacji Inkubator Kreatywności i autorka książek popularnonaukowych Magdalena Markiewicz przybliżyła nam niezwykły świat motyli. Na koniec zajęć otrzymaliśmy książki ułatwiające rozpoznawanie najpospolitszych gatunków motyli. Dziękujemy!
„Entomofauna Mikołajek” – warsztaty terenowe Adama Tarkowskiego i Magdaleny Markiewicz
Ostatnie zajęcia terenowe na Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach poświęcone były motylom, zarówno formom dorosłym jak i larwalnym (na zdjęciu moment drażnienia gąsienicy powodujący wydzielanie odstraszającej substancji) oraz ważkom (mogliśmy zaobserwować sposób łapania ważek, a także przyjrzeć się poszczególnym gatunkom oraz ich budowie z bliska).
„Antarktyka – zimniej już nie można” – wykład dr Tomasza Janeckiego
Wieczorem mieliśmy okazję wysłuchać wykładu znanego polarnika, badacza, kierownika Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach dr Tomasza Janeckiego, który przybliżył nam najzimniejszy i najsuchszy kontynent na Ziemi, czyli Antarktydę. Niektóre zdjęcia i filmy naprawdę zapierały dech w piersiach. Mogliśmy posłuchać prawdziwych doświadczeń polarnika jak również poznać wskazówki w jaki sposób przeżyć na Antarktydzie. 😀
Ogłoszenie wyników konkursu fotograficznego
Nagrodzeni w konkursie fotograficznym wraz z organizatorami! Wszystkie zwycięskie fotografie możecie obejrzeć na stronie: https://www.facebook.com/events/1807716609547923/.
Powyżej fotografia Viki, która wygrała w kategoriach: owad oraz najlepsze zdjęcie warsztatów entomologicznych. Gratulacje!
„Przestrzeń, krajobraz i owady” – wykład Beaty Symonowicz
Beata Symonowicz wraz z Anetą Kulis działają także aktywnie w Stowarzyszeniu Centrum Promocji Ekorozwoju. W przedostatni dzień warsztatów mieliśmy okazję wysłuchać wykładu pt. „Przestrzeń, krajobraz i owady” i poznać bliżej projekt stowarzyszenia: „Szkoła Zielonych Liderów”, a także wspólnie przedyskutować w jaki sposób można zwiększyć świadomość potrzeby ochrony środowiska i podejmowania działań proekologicznych.
„Dlaczego warto badać owady?” – wykład podsumowujący Stefana Hornostaja
Stefan Hornostaj (aktywnie prowadzący badania w Pracowni Etologii) w ramach zakończenia warsztatów miał zaszczyt podsumować dotychczasowe badania behawioralne, przeprowadzone w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie (w większości były to badania na mrówkach!), a także przeprowadzić z nami dyskusje na temat, dlaczego warto badać owady?
Warsztaty entomologiczne – podsumowanie
Jak co roku pozwolę sobie podsumować warsztaty w Mikołajkach. Wszelkie wydarzenia edukacyjne związane z mrówkami i innymi owadami stanowią bardzo istotny element Myrmebloga, dlatego nie mogło zabraknąć mnie na Mazurach.
Warsztaty entomologiczne „Świat owadów wokół Nas” dzięki swojej różnorodnej formie były dla mnie bardzo wartościowym, wspaniałym przeżyciem. Uważam, że zdecydowanie łatwiej przyswaja się wiedzę w tak luźnej, kameralnej atmosferze jak na warsztatach niż przykładowo w sali wykładowej na uczelni. Warsztaty pozwoliły na niezwykle aktywną formę spędzenia wakacji i zawarcie nowych znajomości. Możliwość interakcji z osobami specjalizującymi się w różnych dziedzinach entomologii z pewnością dały możliwość poszerzenia własnych horyzontów, otwarcia się na inne specjalizacje, a nieraz znalezienia istotnych podobieństw między różnymi rodzinami, rodzajami, czy gatunkami owadów. Sądzę, że relacje które zbudowały się pomiędzy uczestnikami mogą przetrwać naprawdę długie lata i doprowadzić w przyszłości do zrodzenia się niejednej „entomologicznej współpracy”.
Dziękuję wszystkim organizatorom, prelegentom i uczestnikom za wspólnie spędzony czas. To jedno z najdłuższych, najbardziej różnorodnych, inspirujących i aktywnych wydarzeń edukacyjnych w jakich do tej pory mogłem wziąć udział! Oby „Świat owadów wokół Nas” stał się inspiracją do organizowania więcej takich wydarzeń w Polsce! 😀
Podczas warsztatów starałem się wykonywać jak najwięcej zdjęć, by później móc stworzyć dość szczegółową relację. Myślę że się udało. Dziękuję również Adamowi, Anecie, Beacie, Maciejowi, Viki i Natalii za możliwość udostępnienia materiałów (zdjęć, plakatu, loga warsztatów).
Oficjalna strona warsztatów entomologicznych
https://entomologiaumcs.wixsite.com/
Oficjalna relacja z warsztatów na stronie Instytutu Nenckiego
Czytelniku Myrmebloga!
Jeśli podobał Ci się ten wpis proszę wróć do samego początku i oceń go w lewym górnym rogu. Zachęcam także do komentarzy. Z pewnością organizatorzy ucieszą się jeśli zostawisz pod tym postem opinię na temat własnych przemyśleń z warsztatów. 😉
Żaneta
Cześć Filip 😉 Ja Ciebie również pozdrawiam.
Bardzo udana relacja z warsztatów. Na chwilę znów poczułam się jakbym tam była. Dziękuję 🙂
Filip
Hej Żaneta,
Bardzo się cieszę, że relacja się spodobała. Dziękuję za komentarz.
Maciek
Fajna relacja i bardzo udane warsztaty, cieszę się, że mogłem w nich uczestniczyć. Życzę powodzenia w rozwijaniu makrofotograficznego hobby 😉
Filip
Cześć Maciek,
Dziękuję!
Rafał
Szkoda,że wczesniej nie wiedziałem o tym, bo chętnie sam bym się na taki wykład zgłosił 🙂
Filip
Na pewno będzie jeszcze okazja! 🙂